Το βάρος του “εμείς”

π. Παναγιώτης Κιντής 

Καθισμένος μπροστά στην τηλεόραση, χαμένος μέσα στον συρφετό των ειδήσεων — συγκρούσεις / πόλεμοι, εγκλήματα, διαμαρτυρίες, απαιτήσεις, φωνές — ένιωσα ένα βάρος όχι μόνο για το τι συμβαίνει, αλλά και για το τι απουσιάζει. Μέσα σε τόση διεκδίκηση, τόσο θυμό, τόσο «δίκιο», σχεδόν κανείς δεν μιλούσε για το χρέος. Για το καθήκον. Για την ευθύνη.

Σαν να ξεχάσαμε πως η κοινωνία δεν στέκεται μόνο πάνω σε νόμους και δικαιώματα, αλλά κυρίως πάνω σε ανθρώπους που έχουν τη γενναιότητα να αγαπούν έμπρακτα. Να σηκώνουν το «εμείς», όχι μόνο να φωνάζουν για το «εγώ». Ίσως το πρόβλημα δεν είναι μόνο τι ζητάμε, αλλά και τι δεν είμαστε πρόθυμοι να προσφέρουμε.

Έτσι γεννήθηκε αυτό το άρθρο. Όχι ως απάντηση στις ειδήσεις, αλλά ως υπενθύμιση στον εαυτό μου – και σε όποιον θέλει να ακούσει – πως το μέλλον μας δεν θα το κρίνουν τα αιτήματά μας, αλλά οι ευθύνες που αποδεχθήκαμε.

Όταν η ευθύνη δεν είναι φορτίο, αλλά μορφή αγάπης

Ζούμε σε μια εποχή που το «εγώ» κυριαρχεί. Μια εποχή όπου το δικαίωμα προβάλλεται ως κορωνίδα του ανθρώπινου μεγαλείου, και κάθε υποχρέωση μοιάζει με απειλή ή καταπίεση. Ξεχνάμε όμως πως το αληθινό μέτρο της ανθρώπινης αξίας δεν είναι όσα διεκδικεί, αλλά όσα προσφέρει.

Η ευθύνη μέσα στο σπίτι: μαθαίνοντας να ανήκουμε

Η οικογένεια είναι το πρώτο σχολείο της σχέσης. Εκεί μαθαίνουμε – ή δεν μαθαίνουμε – τι σημαίνει να συνυπάρχω. Αν όμως όλα περιστρέφονται γύρω από το παιδί και τις απαιτήσεις του, χωρίς να του διδάξουμε τι σημαίνει συμμετοχή, τότε αντί να δημιουργούμε ανθρώπους με αγάπη, καλλιεργούμε εγωκεντρικά πλάσματα με δικαιώματα χωρίς όρια.

Δεν είναι καταπίεση να ζητάς από ένα παιδί να στρώσει το τραπέζι ή να φροντίσει τον μικρό του αδελφό. Είναι πρόσκληση σε σχέση. Το ίδιο και μέσα στον γάμο: όταν ο ένας μετράει μόνο τι δεν πήρε από τον άλλον, ξεχνάει τι όρκο έδωσε. Το «εμείς» του γάμου δεν χτίζεται με δικαιώματα, αλλά με καρτερικότητα, συγχώρεση και μικρές, καθημερινές προσφορές.

Η σχολική παιδεία: όχι μόνο γνώση, αλλά ήθος

Τα σχολεία μας συχνά πασχίζουν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην αυξανόμενη έμφαση στα «δικαιώματα των μαθητών» και στην ολοένα φθίνουσα καλλιέργεια του καθήκοντος. Δεν αρκεί να γνωρίζουμε. Χρειάζεται να σεβόμαστε, να συνεργαζόμαστε, να πειθαρχούμε. Το μάθημα του «εμείς» είναι σημαντικότερο από κάθε άλλη ύλη.

Ο καλός δάσκαλος δεν είναι αυτός που «παραδίδει» γνώσεις, αλλά εκείνος που παραδίδει τον εαυτό του. Που με το παράδειγμά του εμπνέει ευθύνη, εντιμότητα, σεβασμό. Κι ο μαθητής, όταν αρχίζει να κατανοεί ότι είναι μέλος ενός συνόλου, μαθαίνει πως το σχολείο δεν του «ανήκει» για να το καταναλώνει, αλλά για να το χτίζει με τη στάση του.

Η δημόσια ζωή: πολίτες, όχι καταναλωτές κράτους

Συχνά διαμαρτυρόμαστε – και όχι άδικα – για την κατάσταση στο κράτος, στις υπηρεσίες, στους θεσμούς. Όμως ξεχνάμε ότι δεν υπάρχει κράτος χωρίς πολίτες. Κάθε φορά που πετάμε σκουπίδια στον δρόμο, που καταστρέφουμε δημόσια περιουσία, που φοροδιαφεύγουμε ή εξυπηρετούμε μόνο το προσωπικό μας όφελος, χάνουμε το βάρος του «εμείς».

Το κράτος δεν είναι ένας απρόσωπος οργανισμός. Είμαστε κι εμείς. Η κοινωνία μας είναι αντανάκλαση της ηθικής μας συνείδησης. Αν όλοι ζητούν, αλλά κανείς δεν προσφέρει, τότε αργά ή γρήγορα τα πάντα διαλύονται. Ο χριστιανός δεν είναι απλώς φορολογούμενος πολίτης. Είναι λειτουργός του κοινού καλού, ακόμα κι όταν δεν τον βλέπει κανείς.

Η Εκκλησία: μέλη σώματος, όχι θεατές της λατρείας

Και μέσα στην Εκκλησία κινδυνεύουμε να εισαγάγουμε το πνεύμα του καταναλωτισμού. Πηγαίνουμε, πολλές φορές, στον ναό μόνο για να «πάρουμε»: να κοινωνήσουμε, να αναπαυθούμε, να «νιώσουμε κάτι». Μα ξεχνάμε ότι το Σώμα του Χριστού είναι κοινότητα, και κάθε μέλος οφείλει να ζει, να προσεύχεται, να διακονεί, να κουβαλά το μερίδιο της αγάπης του.

Ο καθένας μας έχει ρόλο: να ανάψει ένα κερί για τον άλλο, να βοηθήσει διακριτικά τον ιερέα, να προσφέρει σιωπηρά ένα κέρασμα, να μνημονεύσει έναν λησμονημένο. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει: «Δεν θα κριθούμε επειδή δεν πετύχαμε θαύματα, αλλά επειδή δεν προσφέραμε αυτό που μπορούσαμε». Η Εκκλησία δεν είναι χώρος απαίτησης, αλλά τόπος προσφοράς.

Στον ψηφιακό κόσμο: ελευθερία με συνείδηση

Στην εποχή του διαδικτύου, η έκφραση έχει γίνει απεριόριστη. Ο καθένας μπορεί να γράφει, να σχολιάζει, να εκθέτει. Αλλά μαζί με την ελευθερία, ξεχάσαμε τη συνείδηση του άλλου. Ξεχάσαμε ότι πίσω από κάθε οθόνη υπάρχει ένας άνθρωπος με ψυχή.

Ο Χριστός μάς ζητά να αγαπάμε ακόμα και τον εχθρό μας. Τι σημαίνει αυτό μπροστά σε μια ανάρτηση; Σημαίνει να μη χλευάζεις, να μη χύνεις δηλητήριο, να μη φωνάζεις χωρίς αλήθεια. Το βάρος του «εμείς» στο διαδίκτυο είναι να επιλέγουμε τον λόγο που θεραπεύει, όχι που τραυματίζει.

Επίλογος: Το τίμημα της αγάπης

Το «εμείς» είναι λέξη βαριά. Δεν λέγεται εύκολα. Κρύβει πίσω της τον κόπο να σταθείς δίπλα στον άλλον, ακόμη κι όταν δεν σου το ζητήσει. Κρύβει την αγωνία να δώσεις χωρίς αντάλλαγμα. Κρύβει τη σιωπή εκείνου που δεν διεκδικεί το δίκιο του, γιατί προτιμά την ειρήνη.

Αυτό έκανε ο Χριστός. Δεν φώναξε, δεν κατηγόρησε, δεν απαίτησε. Αντί να κραυγάσει για τα δίκαιά Του, σήκωσε τον σταυρό μας. Και μ’ αυτόν τον σταυρό μάς έδειξε τι σημαίνει αληθινή ελευθερία: όχι να κάνω ό,τι θέλω, αλλά να αγαπώ, ακόμη κι αν πληγώνομαι.

Το βάρος του «εμείς» είναι, τελικά, ο δρόμος της σωτηρίας. Και αυτός ο δρόμος ξεκινά από μέσα μας.