Δεν νοείται χριστιανική ζωή χωρίς αγώνα. Χωρίς, την προσπάθεια εκείνη που αναλαμβάνει ο πιστός οδηγούμενος και ενισχυόμενος από τη χάρη του Θεού, να απαλλαγεί από το ζυγό της αμαρτίας και την κυριαρχία των παθών και να ακολουθήσει με αυταπάρνηση το θέλημα του Θεού. Ο χριστιανός από τη στιγμή της βάπτισής του μπαίνει στο πνευματικό στάδιο και γίνεται αθλητής. Στον ασκητικό αυτό αγώνα του χριστιανού ιδιαίτερη θέση κατέχει η νηστεία. Αποτελεί ένα από τα καλύτερα όπλα στον αγώνα κατά των παθών. Δεν είναι, επομένως, η νηστεία απλώς η βίωση και η εφαρμογή μιας καλής παράδοσης, ούτε η δουλεία σε νόμο που επιβάλλεται έξωθεν, δεν είναι απλώς μία δίαιτα, ή μια γυμναστική της θέλησης, αλλά η προσπάθεια να απαλλαγούμε από την δουλεία των παθών (της γαστριμαργίας και της λαιμαργίας), ο αγώνας για να ελευθερωθούμε από την τυραννία που θέλουν να επιβάλλουν τα κτίσματα, επομένως αγώνας, για την ελευθερία του προσώπου. Γι̉ αυτό και η νηστεία έχει πολλές διαστάσεις και στάδια.
Η λέξη νηστεία παράγεται από το στερητικό νη- και το ρήμα εσθίω, και σημαίνει στην κυριολεξία την αποχή από κάθε τροφή. Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, μετά την Βάπτισή του και πριν ξεκινήσει το κηρυκτικό έργο του οδηγήθηκε από το Άγιο Πνεύμα στην έρημο, για να πειρασθεί από τον διάβολο, όπου και νήστευσε «ἡμέρας τεσσαράκοντα καὶ νύκτας τεσσαράκοντα» (Ματθ 4,2). Αργότερα, για μία και μοναδική φορά μίλησε ευθέως για την νηστεία, χωρίς να καθορίσει, ούτε τον χρόνο, ούτε και το είδος της.
Η Εκκλησία αργότερα καθιέρωσε τις καθ᾽ όλο το έτος ημέρες της νηστείας, καθώς και το είδος των τροφών που οι πιστοί δεν θα καταναλώνουν. Όμως, ποιο είναι το αληθές νόημα της νηστείας; Είναι μόνον η σχολαστική αποχή από ορισμένες τροφές ή και κάτι άλλο;
Ο Κύριος διά στόματος του προφήτη Ησαΐα μας λέει: «Εσείς την ημέρα που νηστεύετε, αγωνίζεστε για τα συμφέροντά σας και βασανίζετε όλους αυτούς που δουλεύουν για σας. Νηστεύετε, και ταυτόχρονα μαλώνετε και φιλονικείτε, χτυπάτε ο ένας τον άλλο με γροθιές. Όμως, με αυτόν τον τρόπο που νηστεύετε, δεν πρόκειται να εισακουσθεί η προσευχή σας. Η νηστεία, όπως εγώ την θέλω, δεν είναι να κακουχείστε για μιαν ημέρα, να σκύβετε κάτω το κεφάλι και να κάθεστε στη στάχτη με ρούχα πένθιμα. Νηστεία το λέτε εσείς αυτό, ημέρα αρεστή στον Κύριο;
Η νηστεία που επιθυμώ εγώ, είναι αυτή: Να σπάτε τα δεσμά των αδικημένων, να λύνετε τα φορτία που τους βαραίνουν, ν’ απελευθερώνετε τους καταπιεσμένους και να συντρίβετε κάθε ζυγό. Νηστεία είναι με τον πεινασμένο να μοιράζεστε το ψωμί σας, τον άστεγο να φέρνετε στο σπίτι σας˙ αν βλέπετε κάποιον γυμνό, να τον ενδύετε με ρούχα και να μην αρνείστε την βοήθεια στον συνάνθρωπό σας.
Τότε μόνο θα λάμψετε σαν το φως της αυγής και οι πληγές σας πολύ γρήγορα θα θεραπευθούν˙ η δικαιοσύνη θα βαδίζει ενώπιόν σας και θα έχετε την δόξα μου ως οπισθοφυλακή. Θα με φωνάζετε, κι εγώ θα σας αποκρίνομαι˙ βοήθεια θα γυρεύετε, κι εγώ θα σας απαντώ, εδώ είμαι Εγώ» (Ησ. 58, 3-9).
Ο Μέγας Βασίλειος συνεχίζοντας και πάλι το ύφος του προφήτη Ησαΐα, επαναλαμβάνει ότι δεν αρκεί μόνον η αποχή από τις τροφές, για να γίνει η νηστεία μας ευάρεστη στον Κύριο. «Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν, εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ` ἀληθής νηστεία ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις, ἐγκράτεια γλώσσης, θυμοῦ ἀποχή, ἐπιθυμιῶν χωρισμός, καταλαλιᾶς, ψεύδους καί ἐπιορκίας` ἡ τούτων ἒνδεια, νηστείαν ἐστίν, ἀληθής καί εὐπρόσδεκτος» (Απόστιχα Εσπερινού Καθαράς Δευτέρας).
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος προτρέπει τους πιστούς να τιμούν την νηστεία, όχι με την αποχή από τις τροφές, αλλά με την αποφυγή των αμαρτιών. Τους παρακινεί δε, όταν νηστεύουν, να του δείχνουν την νηστεία τους με τα έργα τους: να ελεούν τους πτωχούς, να συμφιλιώνονται με τους εχθρούς, να μην βασκάνουν τον επιτυχημένο φίλο τους κ.λπ
Ο Όσιος Ηλίας ο έκδικος λέει: «μερικοί προσέχουν πολύ την είσοδο των φαγητών, αλλά αδιαφορούν για την έξοδο των λόγων. Δεν έχουν μάθει να διώχνουν την οργή από την καρδιά τους (Εκκλησ. 11,10), και την επιθυμία από τη σάρκα τους, όπως λέει ο Εκκλησιαστής· όμως, έτσι μόνο κτίζεται η καθαρή καρδιά από το Πνεύμα που ανακαινίζει».
Στις 29 Ιουνίου, η Εκκλησία εορτάζει την εορτή των Πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Πριν από τη γιορτή αυτή λοιπόν, προηγείται νηστεία.
Η νηστεία ξεκινά την Δευτέρα μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων και λήγει στις 29 Ιουνίου. Είναι κινητή εορτή που η διάρκεια της εξαρτάται από πότε είναι το Πάσχα. Πού έχουμε όμως αναφορές για τη νηστεία αυτή;
Πρώτος ο Μέγας Αθανάσιος αναφέρει για τη νηστεία αυτή, νηστεία μιας εβδομάδος μετά την Πεντηκοστή. «Τῇ γάρ ἑβδομάδι μετά τήν ἁγίαν πεντηκοστήν ὁ λαός νηστεύσας ἐξῆλθε περί τό κοιμητήριον εὔξασθαι» (μέσα 4ου αιώνος). Ο Μέγας Αθανάσιος αναφέρει την νηστεία αυτή αμέσως μετά την Πεντηκοστή, λόγω του ότι οι Απόστολοι άρχισαν το έργο τους αλλά το βιβλίο των Αποστολικών Διαταγών, που περιέχει αποστολοπαράδοτες εντολές και συνήθειες (τέλη 4ου αιώνος), την αναφέρουν αυτή τη νηστεία, μία εβδομάδα μετά την Πεντηκοστή, δηλαδή μετά την εορτή των Αγίων Πάντων. «Μετά οὖν τό ἑορτᾶσαι ὑμᾶς τήν πεντηκοστήν ἑορτάσατε μίαν «ἑβδομάδα καί μετ’ ἐκείνην νηστεύσατε μίαν, δίκαιον γάρ καί εὐφρανθῆναι ἐπί τῇ ἐκ Θεοῦ δωρεᾴ καί νηστεῦσαι μετά τήν ἄνεσιν». Κατά τις Αποστολικές Διαταγές λοιπόν νηστεία μετά την Κυριακή των Αγ. Πάντων, όπως γίνεται σήμερα.
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης αναφέρει στο «Ιερό Πηδάλιο», ότι «η Νηστεία αυτή γίνεται όχι για τους Αγίους Αποστόλους (όπως λέγουν κάποιοι), ούτε για την Κάθοδο του Αγίου Πνεύματος, αλλά πρώτα και κύρια για την επταήμερη άνεση που προηγείται (της νηστείας αυτής) κατά την εβδομάδα του Αγίου Πνεύματος, δηλαδή για το γεγονός ότι δεν νηστεύουμε καθόλου όλη αυτήν την εβδομάδα, και έπειτα διότι οι Θείοι Απόστολοι πρώτα νήστευσαν και προσευχήθηκαν και ύστερα ξεκίνησαν το κήρυγμά τους».
Σε αυτή τη νηστεία, τρώμε ψάρι και λάδι. Στις 29 Ιουνίου που τελειώνει η νηστεία, εάν είναι Τετάρτη ή Παρασκευή πάλι τρώμε ψάρι, οποιαδήποτε άλλη ημέρα καταλύουμε (τρώμε) κανονικά από όλες τις τροφές.
Τελειώνοντας να αναφέρουμε ότι οι νηστείες της Εκκλησίας δεν θα πρέπει να τροποποιούνται ώστε να ικανοποιείται το δικό μας θέλημα, αλλά να προσαρμοζόμαστε εμείς κατά τις νηστείες αυτές όπως τις έχει θεσπίσει η Αγία Εκκλησία μας. Με απλά λόγια, δεν φτιάχνουμε δικό μας τυπικό, δεν κόβουμε και δεν ράβουμε στα μέτρα μας τις νηστείες της Εκκλησίας φτιάχνοντας δικούς μας κανόνες σύμφωνα με τις «φιλοσοφίες» μας.
Η Εκκλησία αδελφοί έχει δύο έννοιες, δύο τρόπους που πορεύεται στη ζωή της. Έχει την ακρίβεια και την οικονομία. Ακρίβεια είναι αυτός ο τρόπος που οι άνθρωποι θέλουν να ζήσουν ακριβώς τα πράγματα, την αλήθεια όπως είναι, και ο άλλος τρόπος η οικονομία, που βλέπει τις αδυναμίες, που βλέπει τον άνθρωπο σαν πρόσωπο αλλά και το σύνολό του. Υπάρχει λοιπόν και η οικονομία που γίνεται εκτάκτως και κατόπιν υποδείξεως πνευματικού για την καλύτερη θεραπεία του εκάστου πιστού. Ο πνευματικός λοιπόν μπορεί να οικονομήσει τον πιστό, και ο πιστός αφού αγωνίζεται και κάπου αποκάμει στον αγώνα του τον πνευματικό να ζητά το έλεος του Θεού και την ευχή του πνευματικού του.
Εύχομαι καλόν αγώνα σ᾽ αυτή την περίοδο της νηστείας των Αγίων Αποστόλων και ο αγώνας μας αυτός να συνοδευθεί με ευχαριστία και δοξολογία προς τον Θεό, αλλά και για τους Αγίους Αποστόλους που ξεχύθηκαν στα πέρατα της οικουμένης γης και διέδωσαν την «καλή αγγελία», τη νίκη του Χριστού κατά του θανάτου και του διαβόλου.
Πρωτ. Πέτρος Αθανασόπουλος
Εφημέριος Κιβερίου Αργολίδος
Εφημέριος Κιβερίου Αργολίδος
.webp)
