Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου στο Ναύπλιο , προστάτη των ναυτικών, κτίστηκε δίπλα στο λιμάνι, το 1713, από τον Αυγουστίνο Σαγρέδο προβλεπτή του στόλου, επάνω σε προσχώσεις έξω από τα βόρεια τείχη της πόλεως, στην τότε συνοικία του «Αιγιαλού».
Ιδρύθηκε προς
τιμήν του Αγίου Νικολάου, προστάτη των Ενετών ναυτικών, σε αντικατάσταση
παλαιότερου ναού του Αγίου Νικολάου, που βρισκόταν μέσα στα τείχη της πόλεως,
όπως αναφέρεται στην εντοιχισμένη πλάκα, που βρίσκεται στην πρόσοψη του ναού:
HANC DIVI NIKOLAI ECCLESIAM NAUTARUM PROTECTORIS
AUGUST(INUS) SAGREDO PROV(ISOR) CLASSIS MARIS
EX URBE TRANSLATAM
LITORI DEGENTIUS CONSTRUENDAM PRAECEPIT ADIVIT.
ANNO M.D CC.XIII.
Την
Εκκλησίαν ταύτην του Αγ. Νικολάου
Προστάτου των ναυτιλλομένων
Ο
Αυγουστ(ίνος) Σαγρέδος Προβλ(επτής) του Στόλου
Εκ της πόλεως
μετενεχθείσαν
εις την
παραλίαν ευπρεπέστερον να οικοδομηθή διέταξε και συνετέλεσε
Εν έτει 1713
Ο Ναός είναι
τρισυπόστατος, το μεσαίο κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο, το δεξιό
στους Αγίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο και το αριστερό στους Τρείς Ιεράρχες.
Από την εσωτερική διακόσμηση του φωτεινού αυτού ναού διακρίνονται για την
καλλιτεχνική τους αξία ο δεσποτικός θρόνος, ο κεντρικός – ρωσικής τέχνης –
πολυέλαιος και οι μεγάλες δεσποτικές εικόνες του τέμπλου των ετών 1848-1849
έργα του γνωστού ταλαντούχου αγιογράφου των χρόνων της Εθνικής
Παλιγγενεσίας Ιωάννου Δημάδη. Ο σημερινός ναός του Αγίου Νικολάου
είναι νεότερος, εγκαινιάσθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 1836. Ο σημερινός ναός,
πάντως, που ανήκει στον τύπο της βασιλικής με επίπεδη οροφή (τη
γνωστή ουρανία), είναι του 1836 και εντός μπορεί να θαυμάσει κανείς το
ξυλόγλυπτο τέμπλο και τον άμβωνα.
Από την εσωτερική διακόσμηση του φωτεινού αυτού ναού, διακρίνονται για την
καλλιτεχνική τους αξία ο δεσποτικός θρόνος, ο κεντρικός (ρωσικής τέχνης)
πολυέλαιος και οι μεγάλες δεσποτικές εικόνες του τέμπλου των ετών 1848-1849,
έργα του γνωστού ταλαντούχου αγιογράφου των χρόνων της Εθνικής Παλιγγενεσίας
Ιωάννου Δημάδη.
Ο ιστορικός
ναός, από τα πλέον εμβληματικά μνημεία στην Παλιά πόλη του Ναυπλίου, που τα
τελευταία χρόνια παρουσίασε μείζονα προβλήματα υγρασίας και κατάρρευσης της
στέγης του, έχει ανακαινιστεί πλήρως. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν τον Αύγουστο
του 2025 και παραδόθηκε πάλι στο κοινό με λαμπρή τελετή εγκαινίων.
Στο ναό του
Αγίου Νικολάου υπάρχει μία εικόνα του Αγίου, που θεωρείτε πολύ θαυματουργή και
σύμφωνα με μαρτυρίες παλιών επιτρόπων καθώς
και του πρώην εφημερίου π. Κυριακού
,όταν χρειάστηκε να συντηρηθεί , ο αγιογράφος συντηρητής όταν προσπαθούσε να
την καθαρίσει ,η μορφή του Αγίου εξαφανίζονταν .Στο ναό υπάρχει τεμάχιο
του ιερού λειψάνου του Αγίου Νικολάου που προέρχεται από το Μπάρι
και είχε δωριθεί στο ναό. Τα λείψανα του Αγίου φυλάσσονται στη Βασιλική του
Αγίου Νικολάου στο Μπάρι της Ιταλίας, όπου και αποτελούν σημαντικό προσκύνημα
για καθολικούς και ορθόδοξους.
Ο Άγιος
Νικόλαος γεννήθηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ. στα Πάταρα της Λυκίας. Αρκετά μικρός
ορφάνεψε και διαθέτοντας την τεράστια περιουσία που κληρονόμησε, στους έχοντες
ανάγκη, αφιερώθηκε στον ασκητικό βίο. Λόγω των ικανοτήτων του και της αγάπης
που έτρεφε γι’ αυτόν ο λαός, έλαβε το αξίωμα του αρχιεπισκόπου Μύρων. Υπέμεινε
κακουχίες και φυλακίσεις, όμως όταν ανήλθε στον αυτοκρατορικό θρόνο ο Μέγας
Κωνσταντίνος ελευθερώθηκαν όλοι οι χριστιανοί και έτσι ο Νικόλαος επανήλθε στο
αρχιεπισκοπικό θρόνο. Μάλιστα έλαβε μέρος στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο. Ο Άγιος
Νικόλαος θαυματουργούσε εν ζωή αλλά και μετά την κοίμησή του το 330 μ.Χ.
Η πρώτη
ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Νικολάου έλαβε χώρα στα 1087. Στις 9, 10 και
20 Μαϊου τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία η Ανακομιδή ή Μετακομιδή ή Πρόοδος
των Λειψάνων του Αγίου Νικολάου. Παρακάτω θα δούμε γιατί υφίσταται αυτή η
ημερολογιακή διαφορά.
Η δεύτερη
ανακομιδή πραγματοποιήθηκε όταν ο τάφος του στο Μπάρι της Ιταλίας, ανοίχθηκε το
1953 κατά την διάρκεια αναστήλωσης, την νύκτα της 5ης Μαΐου. Τα λείψανα του
Αγίου βρέθηκαν να πλέουν σε ένα διαυγές, άχρωμο και άοσμο υγρό, το οποίο είχε
βάθος τρία περίπου εκατοστά. Η εξέταση του υγρού αυτού απέδειξε, ότι επρόκειτο
για καθαρό νερό, ελεύθερο από άλατα και καθαρό από μικροοργανισμούς. Το υγρό
αυτό προήρχετο από τις μυελοκυψέλες των σπογγωδών οστέων.
Η τρίτη
ιστορικά ανακομιδή έγινε την νύκτα της 7ης Μαΐου 1957, με σκοπό νέα αναγνώριση,
καταμέτρηση, ανατομική και ανθρωπολογική μελέτη, πριν την οριστική κατάθεση
στην λάρνακα, μετά το πέρας της αναστήλωσης. Πιστοποιήθηκε η γνησιότητα των
οστών, αποδείχθηκε επιστημονικά η μυροβλυσία τους και επίσης ότι η πάροδος του
χρόνου δεν άμβλυνε την μνήμη των βασικών χαρακτηριστικών της μορφής του Αγίου,
όπως τα διέσωσε η Ορθόδοξη εικονογραφική παράδοση.
Όσον αφορά
την ημερολογιακή διαφορά που σχετίζεται με την εορτή Ανακομιδής των λειψάνων, ο
Απ. Τσαφερόπουλος σημειώνει, ότι «το 1087, επί Αυτοκράτορος Αλεξίου του
Κομνηνού (1081 – 1118), η επαρχία της Λυκίας και η μητρόπολις της, τα Μύρα,
δεινοπαθούσαν από τους Αγαρηνούς και το τίμιο Λείψανο βρίσκεται σε ανασφάλεια.
Γι’ αυτό οι μοναχοί που διακονούν στο προσκύνημα του αγ. Νικολάου, συναινούν
στην πρόταση «εμπόρων» από το Μπάρι της Ιταλίας, που στην πραγματικότητα ήταν
κληρικοί, να πραγματοποιήσουν την ανακομιδή των Λειψάνων και την μετακομιδή
στην πατρίδα τους, ώσπου να περάσει ο κίνδυνος»
